Biologisch, of toch maar niet?

Koop jij wel eens iets biologisch? Of denk je al snel; wat een onzin, helemaal niet nodig!? Dit is een onderwerp wat mij aan het hart gaat, omdat ik het zelfs moeilijk vindt om hierin een bewuste keuze te maken. Het is heel lastig om een verantwoorde keuze te maken en soms is het handig om jezelf in een bepaald onderwerp te verdiepen. Omdat er zoveel over geschreven wordt is het soms moeilijk om betrouwbare informatie over dit onderwerp te vinden. Ik hoop je in dit artikel een makkelijk overzicht te kunnen bieden zodat jij zelf een bewuste kunt maken. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor je familie en de toekomst.

In het eerste deel van dit artikel gaan we antwoord geven op de vraag:

IS BIOLOGISCH ETEN NOU ECHT GEZONDER?

Biologisch in een notendop

Laten we eerste even kijken naar wat biologisch voedsel is, want hier kun je namelijk heel veel woorden aan wijden, maar laten we het kort houden. Bij de productie van biologische voedsel wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met milieu en dierenwelzijn. Er is meer respect voor mens, milieu en dier. Dit betekent geen gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen (hierover in een volgende artikel meer!) of kunstmest en meer buitenruimte voor dieren. De boeren en telers kiezen ervoor om de natuur zoveel mogelijk zijn werk te laten doen. Om een biologisch keurmerk te krijgen moet men aan de volgende eisen voldoen:

Geen kunstmest gebruiken
Geen synthetische bestrijdingsmiddelen gebruiken
Werken zonder genetische manipulatie (wat in de EU sowieso al niet toegestaan is)
Telen in een natuurlijke grond (dus bijvoorbeeld niet op een kunstmatige ondergrond van steenwol)
Bij de verwerking mogen er geen chemische kleur-, geur-, en smaakstoffen toegevoegd worden

Biologische dynamisch

Producten kunnen ook biologische dynamische zijn. In dit geval voldoet een bedrijf aan de wettelijk gestelde eisen voor een biologisch bedrijf, met daarboven op de eisen voor Demeter, een biologisch dynamisch keurmerk. De meeste biologische dynamische bedrijven zijn gemengd, zodat er rekening kan worden gehouden met de kringloop van voer en mest op het eigen bedrijf. Boeren werken met een zaaikalender, er wordt rekening gehouden met de maanstand en er worden homeopathische mestpreparaten gebruikt. Zo wordt de kracht van de natuur maximaal benut en het gaat dus een stapje verder dan biologische landbouw.

De wetgeving

Een product mag alleen biologisch zijn als het productieproces aan strenge wettelijke eisen voldoet. De overheid bepaald hiervoor de regels en de controle hierop gebeurt onder andere door de onafhankelijke instantie: SKAL Biocontrole¹. Er mogen aan producten geen chemische kleur-, geur- en smaakstoffen worden toegevoegd alleen onmisbare e-nummers van natuurlijke oorsprong zijn toegestaan. Het moet duidelijk zijn waar producten precies vandaan komen en dus zijn er voorschriften voor handelaren, importeurs en opslagbedrijven van biologische producten.

Biologische keurmerken

De controle op de wet en keurmerken is er in Nederland. Als je dus iets koopt met een biologisch keurmerk dan moet je ervan uit kunnen gaan dat dit ook echt zo is. Biologische is het hoogst haalbare in Nederland voor wat betreft dierenwelzijn.

Biologische producten zijn in onze winkels herkenbaar door een keurmerk, er zijn een heleboel verschillende maar de keurmerken: EKO, Europees Biologisch en Demeter zijn de belangrijkste. Deze drie keurmerken staan in de keurmerken top 10 van Nederland en maakt het voor de consument makkelijker om te kiezen voor een gezond en duurzaam product. Let op deze keurmerken als je biologisch wilt kopen. Ze worden gecontroleerd op het gebied van controle, transparantie en milieu, dierenwelzijn of mens en werk. Een keurmerk moet altijd makkelijk te vinden informatie hebben.

Sommige grote supermarkten hebben hun eigen biologische keurmerken ontwikkeld, maar deze keurmerken stellen geen eisen aan producten boven op het Europees biologisch keurmerk. Let hier dus op! Dit kan erg misleidend werken omdat sommige biologisch producten heel erg goedkoop worden aangeboden. Op een verpakking moet sowieso het EU-biologische keurmerk staan. Ik zal de belangrijkste drie hieronder even kort toelichten.

EKO staat voor biologische voeding. Dat betekent: voeding geproduceerd volgens de Europese regels voor biologische landbouw².

EU-biologisch is een keurmerk van de Europese Unie (EU) voor biologische producten, in dit geval groente en fruit. Biologisch heeft een wettelijke status. De Europese Unie heeft de meest meetbare uitgangspunten van de biologische landbouw in wetgeving vastgelegd³.

Demeter is het keurmerk van de biologisch-dynamische landbouw. De biologisch-dynamische landbouw komt voort uit de antroposofie, een levensbeschouwing die uitgaat van samenhang tussen mens, plant, dier, bodem en kosmos. Er is veel aandacht voor het sluiten van kringlopen⁴.

De biologische land- en tuinbouw blijft zich ontwikkelen in Nederland. Er komen steeds meer bedrijven bij. Op 31 december 2020 stonden er 5.370 bedrijven bij SKAL Bio-controle onder controle. Dat zijn er 129 meer dan in 2019, de bio-sector groeide daarmee met 2,5 procent¹.

Is biologische beter voor het milieu?

Hier kun je natuurlijk heel lang over discussiëren. Sterker nog, misschien heb je de discussie al wel eens gevoerd. Ik zal hieronder even een paar feiten uitlichten, maar het is te veel om allemaal te behandelen. Lees het en vorm je eigen mening. Meer hierover kun je bijvoorbeeld lezen op milieucentraal.nl.

Biologische boeren gebruiken geen kunstmest en synthetische bestrijdingsmiddelen dus dat is beter voor het milieu.
Biologische veeteelt heeft meestal meer grond nodig dan gangbare landbouw en die grond kan dan niet meer gebruikt worden voor natuur of producten die het milieu minder belasten.
Biologische bedrijven hebben veel meer ruimte nodig voor de koeien en voor de teelt van veevoer. Daar staat tegenover dat biologische landbouw zorgt voor een betere landschapskwaliteit, een grotere biodiversiteit en een betere bodemkwaliteit.
Biologische melkkoeien scoren beter op dierenwelzijn en gezondheid dan gangbare koeien: ze hebben ook minder stofwisselingsziektes en gebreken aan de poten maar wel vaker uierontsteking.
Bij zowel biologische vlees als gangbaar vlees zijn mestoverschotten een probleem.
De biologische vleesveehouderij heeft per kilo vlees meer landoppervlak nodig dan de gangbare houderij (vooral bij varkens en kippen). Maar de biologische teelt van veevoer, dat deels uit de regio moet komen, zorgt tot een betere landschapskwaliteit, een betere bodemkwaliteit en minder ontbossing in andere delen van de wereld.
Biologische kippen leven langer dan gangbare (plof)kippen. Daardoor produceren ze per kilo kippenvlees meer mest en schadelijke stoffen (bijvoorbeeld ammoniak) dan plofkip. Doordat een biologische kip langer leeft en meer beweegt, eet hij ook meer voer. Maar het voer zelf heeft een lagere milieu-impact, waardoor dit verschil wordt gecompenseerd.
Biologische dieren zijn vaak gezonder, ze hebben bijvoorbeeld minder gebreken aan de poten en minder stofwisselingsziektes, hartziektes en verwondingen door agressie. Ook kunnen ze hun natuurlijke gedrag beter uiten.
Biologische legkippen krijgen meer voer, omdat ze meer bewegen. Maar het voer dat ze krijgen bevat minder soja en komt voor een deel uit de regio. Dat betekent meer biodiversiteit en minder ontbossing in andere delen van de wereld⁵.

Door bovenstaande feiten goed te lezen kun je al een aardige mening vorming denk ik. Daar komt nog bij dat in de gangbare landbouw erg veel gebruik wordt gemaakt van chemische bestrijdingsmiddelen. Dit is natuurlijk een belangrijk aspect van gezondheid. Hierover meer in een volgend artikel.

Is biologisch eten gezonder?

En met gezonder bedoel ik dan: bevat het meer voedingsstoffen dan gangbaar geteeld voedsel? Ook hier kunnen we vrij kort en duidelijk over zijn. Op dit gebied is onderzoek gedaan en de conclusie is dat er geen zichtbaar verschil in nutriënten is tussen biologisch en niet biologisch eten. De consumptie van biologisch voedsel zou wel bijdragen aan het verminderen van pesticiden en minder gebruik van antibiotica⁶. Maar ook in de biologisch landbouw wordt gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen. Hierover volgt later meer!

Bronvermelding

Biologisch. (2022b). SKAL. https://www.skal.nl/biologisch
Keurmerkenwijzer. (2019). Milieu Centraal. https://keurmerkenwijzer.nl/keurmerken/eko-vlees/
Milieu Centraal. (2019). Keurmerkenwijzer. Geraadpleegd op 3 maart 2022, van https://keurmerkenwijzer.nl/keurmerken/eu-biologisch-groente-en-fruit/
Keurmerkenwijzer. (2019c). Milieu centraal. https://keurmerkenwijzer.nl/keurmerken/demeter-groente-en-fruit/
Biologische eten. (2020). Milieu Centraal. https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/milieubewust-eten/biologisch/
Smith-Spangler C. e.a. (2012). “Are Organic Foods Safer or Healthier than Conventional Alternatives?: A Systematic Review”. Annals of Internal Medicine 157 (5): pp. 348-366.